شاعر.نویسنده .پژوهشگر و روزنامه نگار

ماهنامه احوال

ماهنامه سراسری سیاسی - فرهنگی

شماره 8 / فروردین ماه 1396 / مارس 2017 / صفحات 32 و 33

رسانه های جمعی و رقابت سخت آنها با بزرگراههای جدید ارتباطی

در عصر جدید که آن را عصر رسانه لقب داده اند وسائل ارتباط جمعی از محدوده ی مطبوعات ، سینما، رادیو و تلوزیون خارج شده و رسانه ی جمعی مانند اینترنت یا بزرگراه جدید تکنولوژی ارتباطی به سوی مردم باز شده است. این بزرگراه توانسته است اطلاعات و اخبار مورد نیاز مردم را از فرستنده تا گیرنده به کمتر از یک دقیقه کاهش دهد.ارسال پیامها با سرعتی در اینترنت و شبکه های مختلف آن قابل انتقال است که تا چند سال پیش چنین سرعتی به فکر آدم هم نمی رسید.

در گذشته ای نه چندان دور توان ارتباطی فرستنده  با گیرنده ها که ما آن را جامعه می نامیم به وسیله ی مطبوعات و رادیو و تلوزیون اتفاق می افتاد و معمولا سینما

 نیز به عنوان یک رسانه نقش های ارزنده ای را ایفا می کرد ، اما در گروه وسائل ارتباط جمعی که اخبار را منتقل می کنند به حساب نمی آمد و بیشتر جنبه انتقال مشکلات  فرهنگی و اجتماعی نهادینه شده در جامعه را به مسئولان و نحوه ی برخورد مردم را با مسئولان و یا منعکس کننده ی رفتارهای بد و خوب ارتباطی مردم با همدیگر را به قضاوت عام می گذاشت.که در این راستا نقش آفرینی هنرمندان از نویسنده تا کارگردان وتدوین کننده تاچهره های اصلی شخصیت های داستانی که هنرنمایی می کردنداثری خلق می کرد و این اثر به جامعه منتقل می شد.  این روند در مطبوعات ، سینما ، رادیو و تلوزیون اگرچه کمی سرعت گرفته است اما کمیت و کیفیت آن تغییری نکرده است.

و به همین دلیل است که اینترنت یا بزرگراههای ارتباطی توانسته اند تا حدود زیادی مورد توجه مردم قرارگرفته و بیشتر اوقات مردم صرف بررسی اطلاعاتی گردد که به سرعت و به صورت انبوه و با قابلیت جایگزینی و تغییر در اختیار آنها قرار گیرد.

از این روست که بسیاری از مطبوعات فیزیکی طی سالهای اخیر مطبوعات الکترونیکی خود را نیز راه اندازی نموده و حتی در برخی از موارد مدیران مسئول از همان ابتدا به جای مطبوعات فیزیکی به ایجاد و انتشار مطبوعات الکترونیکی پرداخته اند.

تا اینجا نه تنها ظاهرا مشکلی وجود ندارد بلکه حتی باید خوشحال بود که مخاطبان ما ظرف مدت زمان کوتاهی به اطلاعاتی دسترسی پیدا می کنند که تا چند سال پیش برای رساندن این اطلاعات به آنها از چند ساعت تا چند روز وقت لازم بود .

ارزش زمان در وسائل ارتباط جمعی اینترنتی شناخته شده است و همچنان رقابت بین کاربران اینترنت بالاست و بسیاری از مردم جوامع که حتی حرفه آنها روزنامه نگاری نیست و در هیچ رسانه ای فعال نیستند شبکه هایی برای خود راه اندازی نموده و به انتقال اطلاعات مشغولند. ظاهرا تا اینجا هم مشکلی وجود ندارد، مشکل از آنجا آغاز می شود که ما پی می بریم این توده ی عظیم اخبار که روزانه از طریق رسانه های رسمی و غیررسمی به مردم انتقال پیدا می کند از چند درصد سلامت، شیوایی ، درستی و وضوح برخوردار است. بررسی چنین حجمی از اطلاعات که روزانه در بزرگراه بی انتهای اینترنت جابجا می شود تا چه اندازه قادر است نیازهای مردم را برآورده سازد. وچگونه می توان همچنان با وسایل ارتباط جمعی مانند تلوزیون و رادیو ، مطبوعات و سینما با این غول ارتباطی رقابت نمود.

از سویی به عقیده ی نگارنده  هم اکنون نیز با وجود اتفاقات تلخ و شیرین سیاسی و اقتصادی در جهان، مردم همچنان شیفته ی شنیدن و دیدن آثار هنری در رسانه ها هستند و یکی از شیوه های جذب مردم در این رسانه جدید یا همان بزرگراه اینترنت استفاده از علاقمندی مردم به هنر است که متاسفانه در مطبوعات جای آن بسیار خالی و در رادیو وتلوزیون بسیار کمرنگ و در سینما اغلب غیرحرفه ای و بسیار نادر آثار برجسته ای ظهور می کند.

پس تا اینجا برای رقابت با شبکه های اینترنتی با  چند مشکل روبرو هستیم:

1-    انتقال انبوه اطلاعات پالایش نشده و به سرعت بوسیله رسانه های غیررسمی که فرصت پالایش را از رسانه های رسمی می گیرد و اطلاعات شسته نشده و اغلب نادرست  در آن واحد به افراد بی شماری که اینترنت در اختیار دارند می رسد.و این اطلاعات غلط به سرعت از طریق کاربران اشاعه می یابد که قریب به اتفاق این اطلاعات ارزش خبری ندارند. به دلیل آنکه در آنها فنون نگارش مطبوعاتی رعایت نشده و صحت این اطلاعات تایید نگردیده و مابین فرستنده و گیرندگان اغلب فیلتری وجود ندارد تا اخباری که باعث تشویش افکار عمومی می گردد جداسازی شود و تا زمانی که خبرهای صحیح از کانالهای معتبر و با شیوه نگارش درست مطبوعاتی توسط رسانه های رسمی به اطلاع مردم برسد این اطلاعات چندین بار در جامعه گردش نموده و عموم آن را کاملا باورکرده اند. مگر افراد خاص که معمولا در ابتدا اخبار را می شنوند اما آن را نمی پذیرند تا با شواهد و از طریق رسانه های رسمی هویت خبر یا درست و غلط بودن آن برایشان محرز گردد. که این گروه در مقابل جمعیت کثیر کاربران اینترنت خیلی زیاد نیستند.

2-    رسانه ها(مطبوعات ، رادیو ، تلوزیون، سینما) که فعلا به دلیل تفاوت های خاص آنها با اینترنت، آنها را از این بزرگراه جدا می کنیم در سال های اخیر که نوعی انفجار اطلاعاتی در اینترنت رخ داده است هیچ تلاش چشمگیری نه فقط برای رفع معایب گذشته خود انجام نداده اند بلکه برای رقابت این تکنولوژی جدید نیز پیشنهاد هیچ راهکاری نداده اند و همچنان لاک پشت وار مسیری را که دارد با سرعت نور درنوردیده می شود طی می کنند.

3-    یکی از فاجعه بارترین موضوعات مطرح در ارتباطات به روز نبودن علم صاحبان مطبوعات و فعالان عرصه مطبوعات با علم ارتباطات جهانی است.که همین مسئله نیز باعث می گردد بسیاری از رسانه های خارجی بتوانند امتیازاتی را از ما بگیرند. که بزرگترین این امتیازات گرفتن مخاطبان ماست. که در واقع هدف اصلی هر رسانه جذب مخاطب است نه دفع آن. اما اگر روند تصمیم گیری در شیوه ی اطلاع رسانی جامعه رسانه ای ما تغییر نکند و بازسازی و بهسازی نگردد یقینا رسانه های خارجی صاحب فکر مخاطبان ما خواهند شد.

4-    یکی دیگر از مشکلات بزرگی که در رسانه های ما کاملا به چشم می خورد و در رسانه های پیشرفته و پر طرفدار جهان نقش پررنگی برای مخاطبان خود دارد هنر است.رسانه های ما در ارائه و معرفی هنر نقش خود را خوب بازی نکرده اند زیراآثار هنری تنها از طریق انتشار آن بوسیله یک هنرمند چه به صورت یک کتاب یا یک تابلوی نقاشی و یا حتی ارائه آن در نمایشگاه نمی تواند یک اثر هنری را به همه هنردوستان یک کشور حتی جهان معرفی نماید و در این امر رسانه ها نقش بسیار مهمی را به دوش دارند. این وظیفه بزرگ رسانه هاست که با پوشش خبرهای هنری و معرفی هنرمندان ارزشمند در بخش هنر به جامعه کمک کنند. که متاسفانه در اکثر نشریات و در برنامه های رادیو و تلوزیون در سالهای اخیرکه سالهای اوج مانور شبکه های تلوزیون های خارجی است کار چشمگیری از مطبوعات و به خصوص رادیو و تلوزیون ندیده ایم.

بنابراین اگر همچنان دلسوزانی در عرصه ی رسانه های ما هستند که نسبت به موارد یاد شده دل نگرانی دارند باید به آنها دوباره یادآوری کنیم:

1-    فضاهای مطبوعات همچنین رسانه های جمعی دیگر مانند سینما،رادیو و تلوزیون را باز تر نموده تا هم هنرمندان بتوانند با دستی پرتر هنرنمایی نموده و جذابیت هنری آنها رسانه های ما را پر مخاطب تر کند و هم رسانه ها بتوانند با آرامش خاطر بیشتر نسبت به استخدام در آوردن نیروهای حرفه ای اما منزوی شده اقدام نموده و با تقویت پایه های علمی رسانه به تقویت سیستم ارتباط جمعی خود پرداخته و مخاطبان بیشتری داشته باشند.

2-    اعضای رسانه ها همچنان که خود افراد با سوادی هستند و بدون نیاز به اجبار تلاش می کنند اطلاعات کمی و کیفی خود را با مطالعه بالا ببرند نیاز است تا مسئولان محترم رسانه ها، وزارت فرهنگ و خانه های مطبوعات همچنین  انجمن های صنفی روزنامه نگاران نیز آنها را دریابند و دوره های آموزشی ، مهارتی و کارگاهی را به صورت سالیانه برای گروه رسانه خود در برنامه های هرسال تدوین تا صاحبان قلم و فعالان عرصه مطبوعات و رسانه های کشور بتوانند با همکاران خود درکشورهای پیشرفته در حوزه ی رسانه رقابت کنند.

در نهایت به نظر می رسد تا زمانی که ما به همان شیوه سابق رسانه های خود را اداره می کنیم روزبه روز اینترنت با تکنولوژی های جدید جذابیت خود را برای بالا بردن تعداد مخاطبانش بیشتر می کند در صورتی که مسئولان رسانه های ایران باید بدانند چنانچه روند مدیریت آنها با همین سرعت و بدون هیچ تغییری ادامه یابد به مرور تعداد بسیار بشتری از مخاطبانشان را از دست خواهند داد.

الگوبرداری از نشریات ممتاز کشورهای پیشرفته چه الکترونیکی و چه فیزیکی کاربسیار بایسته ای است. الگو گرفتن از برنامه های شبکه های تلوزیون های خارجی و اصلاح محتوای آنها و پالایش این برنامه ها و ارائه برنامه های سالم اما الگو گرفته از نحوه ی مدیریت و تولید و جذابیت این برنامه ها می تواند بر مخاطبان برنامه های ما بیفزاید ضمن آنکه همچنان معتقدم هنر به عنوان ابزار بسیار مهم و با کیفیتی می تواند در ترکیب برنامه های تلوزیونی و رادیویی و مطبوعاتی ما جایگاهی ویژه داشته و استفاده از آن حرکت صعودی خوبی را برای وسائل ارتباط جمعی ما در جذب مخاطب ایجاد نماید.

دکترمهرناز آزاد

پژوهشگر  مسائل اجتماعی